TMS terapiya, tam adı transkranial maqnit stimulyasiyası olan, beyin fəaliyyətinə təsir etmək üçün maqnit sahəsindən istifadəni nəzərdə tutan bir müalicə üsuludur.
TMS müalicəsində məqsəd depressiya, obsessiv-kompulsiv pozuntu və beyinlə əlaqəli digər narahatlıqların təsirlərini azaltmaqdır. TMS üsulu zamanı tətbiq olunan maqnit toxunuşları, ağrı və ya sızıltı kimi yan təsirlər olmadan həyata keçirilir.
Müalicə üsulu depressiya simptomlarının azaldılmasına və insanın psixoloji olaraq özünü daha yaxşı hiss etməsinə kömək edir.
TMS (Transkranial Maqnit Stimulyasiyası) terapiyası nədir?
TMS (Transkranial Maqnit Stimulyasiyası) terapiyası, beyindəki sinir hüceyrələrinin fəaliyyətini hədəf alan və maqnit toxunuşları tətbiq edən bir müalicədir. Bu müalicədə məqsəd depressiyanın simptomlarını azaldaraq insanın psixoloji olaraq daha yaxşı hiss etməsini təmin etməkdir.
İlk dəfə 1985-ci ildə hazırlanan TMS müalicəsi, bu gün müxtəlif psixi sağlamlıq və beyinlə əlaqəli narahatlıqlar üçün geniş şəkildə seçilir.
Transkranial maqnit stimulyasiyası olaraq bilinən TMS müalicəsi iki əsas fizika prinsipinə əsaslanır: Bunlardan biri elektrik, digəri isə maqnetizmdir. Bu iki prinsip birlikdə işləyir və TMS, onların birlikdə işləmə qabiliyyətini əsas götürərək beyin fəaliyyətinə maqnit toxunuşları edir.
TMS terapiyası hansı xəstəliklərdə istifadə olunur?
TMS müalicəsi əsasən depressiyanın təsirlərini azaltmaq üçün tətbiq olunur. Bundan əlavə, OKP (obsessiv-kompulsiv pozuntu) müalicəsi və siqareti tərgitmə mərhələsində də dəstəkləyici bir müalicə üsulu olaraq qiymətləndirilir.
TMS müalicəsinin istifadə sahələri bunlardır:
- Beynə maqnit toxunuşları edərək əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdıran TMS üsulu, major depressiya üçün istifadə olunur. Şəxsin uzun müddət bədbəxt olması və ya intihara meyilli davranışlarının müalicə ilə azaldılması hədəflənir.
- TMS müalicəsi, OKP kimi həyəcan pozuntuları üçün də seçilir. Narahatlığın simptomları arasında olan şübhə, narahatlıq və ya qorxuların insan davranışına olan təsirinin məhdudlaşdırılması və ya aradan qaldırılması təmin edilə bilər.
- Yaşanmış bir travmadan sonra rast gəlinən stress pozuntusunun (TSSP) simptomları bu üsulla məhdudlaşdırıla bilər. Şəxsin iradəsi xaricində baş verən psixoloji və fiziki reaksiyalar azaldıla və ya dayandırıla bilər.
- Müalicə üçün uyğun şərtlər təmin edildikdə və şəxsin narahatlığı müalicəyə cavab verəcək səviyyədə olduqda, TMS insult reabilitasiyası simptomları üçün də istifadə edilə bilər. Müalicə üsulu hər kəsdə qəti nəticə verməyə bilər. Şəxsin xüsusiyyətləri, narahatlığın səviyyəsi və ya müalicədən sonrakı proses kimi bəzi amillər xəstəliyin müalicə nisbətini təyin edir.
- Şizofreniya, parkinson, altsheymer xəstəliyi, xroniki ağrı və ya nikotin asılılığı kimi bəzi narahatlıqlar üçün də TMS üsulu seçilə bilər.
Transkranial Maqnit Stimulyasiyası (TMS) müalicəsi, xüsusilə depressiya müalicəsində mühüm rol oynamaqla yanaşı, fərqli psixiatrik və nevroloji narahatlıqların idarə olunmasında da təsirli bir seçim olaraq istifadə edilməkdədir.
Dərman müalicəsinə davamlı (rezistent) depressiya, obsessiv-kompulsiv pozuntu (OKP) və travma sonrası stress pozuntusu (TSSP) kimi psixiatrik problemlərdə geniş tətbiq olunan TMS, nevroloji sahələrdə isə insult reabilitasiyası, xroniki ağrının idarə olunması, Parkinson xəstəliyi və tinnitus müalicəsində ümidverici nəticələr təqdim edir.
Bu müalicə, beyindəki hədəflənmiş bölgələri maqnit impulsları ilə stimullaşdıraraq sinir ötürücülüyünü yaxşılaşdırır və beyindəki funksional əlaqələri yenidən tənzimləyir. Bunun sayəsində TMS, həm psixoloji, həm də nevroloji narahatlıqlar üçün non-invaziv və təsirli bir müalicə seçimi olaraq önə çıxır.
Depressiya və həyəcan-təşviş pozuntuları
TMS, xüsusilə dərman müalicəsinə davamlı depressiya hallarında təsirli bir müalicə üsulu olaraq qəbul edilir. ABŞ Qida və Dərman Administrasiyası (FDA) tərəfindən major depressiv pozuntu müalicəsi üçün təsdiqlənmişdir. Müalicə, beyin fəaliyyətini tənzimləyərək fərdlərin emosional vəziyyətini yaxşılaşdırır. Həyəcan-təşviş pozuntularında isə TMS-in xüsusilə gündəlik həyat keyfiyyətini artırdığı müşahidə edilmişdir.
Obsessiv-kompulsiv pozuntu (OKP)
TMS, OKP müalicəsində də təsirli bir seçim olaraq görülür. Beyindəki kompulsiv (sayrışan) düşüncə və davranışlardan məsul olan sahələri hədəf alaraq sinir tənzimləmələri həyata keçirir. OKP xəstələrində beyin stimulyasiyası sayəsində simptomlarda nəzərəçarpacaq dərəcədə azalma müşahidə edilmişdir.
Digər nevroloji narahatlıqlar
TMS terapiyası, neyropatik ağrı, insult reabilitasiyası, Parkinson xəstəliyi və tinnitus kimi fərqli nevroloji narahatlıqların müalicəsində də istifadə olunur. Beyindəki spesifik sahələri stimullaşdıraraq sinir ötürücülüyü yollarının yenidən qurulmasını təmin edir və funksional yaxşılaşma yaradır.
TMS terapiyası (müalicəsi) necə tətbiq olunur?
TMS müalicəsi prosesində xəstənin ciddi bir ağrı və ya sızıltı ilə qarşılaşma ehtimalı olduqca azdır. Xəstə üzərində müəyyən ölçmələr və testlər aparılır. Sonra xəstənin başına xüsusi bir papaq taxılır. Xəstənin huşu aydın olur. Xüsusi cihazlarla beynə müəyyən maqnit toxunuşları edilir.
Bu toxunuşlar narahatlığın qaynaqlandığı beyin bölgəsinə yönəldilir. Kiçik bir nəbz döyüntüsünü xatırladan toxunuşlar müəyyən seanslarda və zamanlarda müntəzəm olaraq həyata keçirilir. Seanslar şəxsə görə təyin edilir.
Ümumilikdə 20-30 seans tətbiq olunur və məqsəd xəstənin sağlamlıq probleminin sürətli bir şəkildə həll edilməsidir. Seansların sayı, xəstəliyin xüsusiyyəti və inkişaf səviyyəsi və ya şəxsin müalicə prosesinə verdiyi reaksiyalar həlledicidir. Bu çərçivədə seans sayı azala və ya arta bilər.
TMS müalicəsinin yan təsirləri varmı?
Ümumiyyətlə təhlükəsiz bir üsul olan TMS-in bəzi potensial yan təsirləri də müşahidə edilə bilər.
Bunları aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- TMS, beyin üzərindəki neyronların stimullaşdırılması ilə xəstədə görülən simptomların azaldıldığı müalicə üsullarından biridir. Bu üsulun bəzi yan təsirləri var. Bu yan təsirlərdən biri baş ağrısıdır. Tətbiq zamanı başdakı əzələlərin stimullaşdırılması nəticəsində ağrı ilə qarşılaşmaq mümkündür. Bu vəziyyət təxminən 10 nəfərdən birində müşahidə olunur.
- Müalicənin yan təsirlərindən biri də enerjidəki dəyişiklikdir. Bu dəyişiklik bəzi insanlarda azalma, digərlərində isə artma şəklində özünü göstərə bilər. Şəxsin enerjisindəki bu dəyişiklik nadir hallarda gündəlik həyata təsir edir. Adətən xəstələr seanslardan sonra iş həyatına və ya gündəlik həyatına qaldığı yerdən davam edə bilərlər.
Yan təsirlər müalicə üsulunu tətbiq edən hər kəs üçün keçərli deyil. Şəxsin bədən müqaviməti və ya müalicənin tətbiq olunduğu xəstəlik kimi bəzi amillər yan təsirlərin görülməsində rol oynayır. Eyni zamanda, TMS yan təsirlərinin görülmə ehtimalı aşağıdır.
TMS terapiyasının nəticələri
TMS terapiyası üsulu “yuxuya dalan” neyronlara təsir edir. Neyronların öz funksiyalarını yerinə yetirməməsi şəxsin müxtəlif sağlamlıq problemləri ilə qarşılaşmasına səbəb ola bilər. Buna görə də TMS neyronları “oyatmağı” və əvvəlki funksiyalarına qaytarmağı hədəfləyir. TMS müalicəsi ilə həyata keçirilən bu “oyatma” prosesinin nəticələri ümumilikdə müsbət yöndədir.
Müalicənin təsiri şəxsin bədən müqavimətindən asılı olaraq fərqli zamanlarda özünü göstərir. Bəzi insanlarda bir həftə ərzində təsirləri müşahidə olunduğu halda, digərlərində müsbət təsir daha sonrakı dövrlərdə ortaya çıxır. Eyni zamanda, psixoloji narahatlıqların müalicəsi üçün tələb olunan dərmanlar qədər yan təsiri yoxdur.
Bu üsul dərman müalicəsi ala bilməyən şəxslər üçün də istifadə edilə bilər. Hamiləlik və ya əmizdirmə kimi dövrlərdə də seçilən üsullar arasında yer alır. Eyni zamanda bu müalicə üsulu ambulator şəraitdə aparılır. Xəstəxanaya yerləşdirməyə ehtiyac yoxdur və seanslardan sonra şəxs iş həyatına rahat şəkildə qayıda bilər.
TMS terapiyası müalicəsi haqqında tez-tez verilən suallar
TMS terapiyası kimlərə tətbiq olunur?
Maqnit stimulyasiyası müalicəsi; depressiya, OKP, TSSP, insult reabilitasiyası və ya nikotin asılılığı kimi sağlamlıq problemləri yaşayan şəxslərə tətbiq olunan bir üsuldur. Bu narahatlıqlara sahib şəxslərin dərman müalicəsindən nəticə almaması və ya dərmanların yan təsirlərinin çox olması müalicənin tətbiq səbəbləri arasındadır.
TMS terapiyası 20 dən çox nevroloji və psixiatrik xəstəliklərdə həkim məsləhəti ilə tətbiq oluna bilər.
TMS müalicəsi neçə dəqiqə çəkir?
TMS müalicəsinin bir seans müddəti şəxsdən asılı olaraq fərqlənə bilər. Xəstəlik, xəstəliyin inkişaf səviyyəsi və ya şəxsin müalicə prosesinə verdiyi cavab kimi bəzi amillər seans müddətini təyin edir. Ümumilikdə, bir seansın müddəti 20 ilə 45 dəqiqə arasında dəyişə bilər.
TMS müalicəsinin üstünlükləri nələrdir?
TMS müalicəsini faydalı edən bir çox üstünlük mövcuddur. Bu üstünlüklər aşağıdakılardır:
- Non-invazivdir (Cərrahi müdaxiləyə ehtiyac yoxdur)
- Yüngül və nadir yan təsirlər sayəsində təhlükəsizdir
- Effektivdir və uğur nisbəti yüksəkdir
- Digər müalicə üsulları ilə birlikdə tətbiq oluna bilər
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.